Choroba refluksowa przełyku (GERD – gastroesophageal reflux disease) jest stanem, w którym patologiczne cofanie się treści żołądkowej do przełyku powoduje nieprzyjemne objawy ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jednym z najbardziej dokuczliwych objawów jest zgaga czyli uczucie pieczenia w klatce piersiowej. Wynika ona z wstecznego przepływu treści żołądkowej do przełyku, co generuje podrażnienie przełyku. Choroba refluksowa przełyku może objawiać się też innymi symptomami takimi jak np.: ból w górnej części brzucha, uczucie grudki w gardle, chrypka, przewlekły kaszel itp. Warto zwrócić uwagę także na to, czy nie występują takie problemy współistniejące jak np. dysfagia i odynofagia – trudność i ból przy połykaniu lub też czy nie pojawiło się krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jeżeli zaobserwowane zostaną tego typu objawy należy niezwłocznie udać się do lekarza gdyż może to prowadzić do stanu zapalnego przełyku oraz do poważnych powikłań, w tym zwężenia przełyku i zmian przedrakowych.
GERD jest zatem chorobą górnego odcinka przewodu pokarmowego, która może generować istotne problemy zdrowotne. Konwencjonalna terapia opiera się na środkach farmaceutycznych takich jak inhibitory pompy protonowej, które zapobiegają refluksowi kwasu i leczą tkanki objęte stanem zapalnym. Jeśli jednak są one stosowane zbyt długo, mogą prowadzić do dodatkowych komplikacji zdrowotnych. Kluczowe jest zatem integracyjne podejście kładące nacisk na modyfikacje zarówno sposobu żywienia jak i stylu życia.
Jakie zmiany należy zatem wprowadzić do naszego jadłospisu aby poradzić sobie z tą uporczywą dolegliwością?
Potrawy smażone oraz pieczone w dużej ilości tłuszczu należy zastąpić potrawami gotowanymi w wodzie lub na parze, duszonymi bez uprzedniego obsmażania lub pieczonymi w folii lub pergaminie.
Należy uważać na nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych oraz kwasów tłuszczowych typu trans, w które obfituje żywność przetworzona, „gotowce”, produkty typu fast-food, wyroby garmażeryjne. Ponadto wyeliminować należy przede wszystkim produkty tłuste i ciężkostrawne (tłuste mięsa – baranina, gęś, kaczka, tłuste kawałki mięsa wieprzowego i wołowego, kiełbasy, salami, pasztety, podroby, galarety, tłuste sery – żółte, topione, pleśniowe, śmietankowe, feta, dojrzewające, twarde margaryny oraz wszelkie wyroby cukiernicze z ich zastosowaniem takie jak np. czekolady, ciastka, ciasta z kremem itp.)
Nieodpowiednie są też ciężkostrawne i tłuste dania takie jak np. tłuste sosy, zupy zaprawiane śmietaną, zasmażką, oraz wszelkie dania przygotowane z zastosowaniem obróbki termicznej w postaci np. smażenia, grillowania, wędzenia, duszenia w dużej ilości tłuszczu. Unikać należy również potraw panierowanych.
Na co dzień natomiast zaleca się wybór tłuszczów pochodzenia roślinnego, takich jak np. oliwa z oliwek, oleje roślinne nierafinowane tłoczone na zimno takie jak olej lniany lub inne oleje roślinne bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Należy również pamiętać o tym, aby nie używać tego typu olejów do obróbki termicznej, a tylko i wyłącznie dodawać je na zimno do potraw. Oleje te bardzo łatwo ulegają procesowi autooksydacji, dlatego też wymagają odpowiedniego przechowywania – z dala od temperatury, światła i dostępu tlenu.
Co więcej z diety należy także wyeliminować ostre i pikantne przyprawy, cytrusy, przetwory pomidorowe. Zrezygnować lepiej jest również z majonezu, musztardy, ketchupu, innych gotowych sosów sałatkowych i dressingów. Eliminacja ich z diety pomoże zredukować stan zapalny w przewodzie pokarmowym i wspomoże gojenie tkanek nim objętych.
Inne produkty, które mogą nasilać objawy GERD to: warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, papryka, grzyby, produkty marynowane, wędzone, słone, napoje gazowane, esencjonalne wywary/ buliony.
Zbyt duża ilość węglowodanów prostych w naszej diecie (np. rafinowanego cukru, białego ryżu, chleba, deserów i innych wyrobów cukierniczych oraz garmażeryjnych) będzie przekładała się na nasilenie objawów GERD. Powodują one bowiem rozluźnienie zwieracza i w ten sposób indukują objawy zgagi.
Posiłki oraz napoje, które są bardzo gorące lub bardzo zimne będą drażniły termicznie błonę śluzową przełyku. Z tego względu należy wybierać zawsze te które mają umiarkowaną temperaturę
Nie można również zapomnieć o tym, że alkohol, mięta oraz metyloksantyny zawarte w kawie, herbacie, kakao i czekoladzie będą obniżały ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku, co jest jednym z mechanizmów wywołujących objawy GERD
Wszystkie powyższe czynniki związane z dietą są oczywiście bardzo ważne w zapobieganiu powstawania lub zmniejszaniu nasilenia objawów choroby refluksowej przełyku. Jednakże inne czynniki takie jak np. przewlekły stres, nie dbanie o higienę snu, przyjmowanie zbyt dużych ilości antybiotyków lub hormonów również przekładają się na zaburzoną homeostazę organizmu. Mogą one prowadzić do dysbiozy w jelitach, przerostu patogennych drożdży, zakażenia bakterią Helicobacter Pylori, SIBO czyli przerostu bakterii w jelicie cienkim, alergii/nadwrażliwości pokarmowych, co w dłuższej perspektywie będzie indukowało nasilenie objawów GERD.
Kluczowe znaczenie mają zatem także zmiany w zakresie higieny odżywiania oraz stylu życia. Należy unikać zbyt obfitych posiłków a wybierać spożycie mniejszych porcji. Ostatni posiłek w ciągu dnia powinien być bardzo lekki, nie obciążający naszego przewodu pokarmowego i powinien być spożyty co najmniej trzy godziny przed snem (o ile nie ma współistniejących problemów z hipoglikemią). Nie należy więc jeść tuż przed snem lub późno w nocy. Nie tylko jednak pora posiłku jest ważna ale również to w jaki sposób te posiłki są przez nas spożywane. Bardzo istotne jest to aby jeść powoli i spokojnie przeżuwać kęsy naszego pożywienia. Połykanie nieprawidłowo rozgryzionych kawałków jedzenia oraz konsumowanie posiłków w pośpiechu będą sprzyjały połykaniu dużych ilości powietrza, co bezpośrednio przełoży się na wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego i będzie sprzyjało nasileniu dolegliwości.
W zapobieganiu refluksowi będzie również pomocna umiarkowana aktywność fizyczna. Rekomendowane jest także noszenie luźnej, nie obciskającej odzieży gdyż ciasne ubrania powodują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i nasilają refluks.
Ponadto bardzo korzystne okazuje się również unikanie leżenia na płasko po jedzeniu oraz uniesienie wezgłowia łóżka o 15–20 cm, czyli odpoczynek i spanie w pozycji półleżącej.
Podsumowując choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem które możemy złagodzić poprzez odpowiednie modyfikacje żywieniowe oraz zmianę stylu życia. Jednakże warto pamiętać, że ten problem należy zaadresować kompleksowo i zawsze poddać szerszej diagnostyce u lekarza.
Treść powyższego artykułu ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może zastępować indywidualnej porady medycznej, diagnozy ani leczenia.
Piśmiennictwo:
- Surdea-Blaga T, Negrutiu DE, Palage M, Dumitrascu DL. Food and Gastroesophageal Reflux Disease. Curr Med Chem. 2019;26(19):3497-3511. doi: 10.2174/0929867324666170515123807. PMID: 28521699.
- Newberry C, Lynch K. The role of diet in the development and management of gastroesophageal reflux disease: why we feel the burn. J Thorac Dis. 2019 Aug;11(Suppl 12):S1594-S1601. doi: 10.21037/jtd.2019.06.42. PMID: 31489226; PMCID: PMC6702398.
- Grzymisławski M. Dietetyka kliniczna PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023. ISBN 978-83-200-5670-9
- Ciborowska, H. i Rudnicka, A. (2014). „Dietetyka. Żywienie Zdrowego i chorego człowieka” (wyd. IV). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
