Co to jest histamina i jakie funkcje spełnia w naszym organiźmie??

Histamina jest aminą biogenną wytwarzaną i magazynowaną w mastocytach – komórkach tucznych. Bierze ona udział w wielu procesach fizjologicznych. Reguluje wydzielanie hormonów przedniego płata przysadki, pobudza wydzielanie np. soku żołądkowego. Jest także odpowiedzialna za skurcz mięśni gładkich (oskrzeli, naczyń krwionośnych, żołądka, jelit, macicy). Wpływa na proces gojenia się ran i odpowiada też za neuroprzekaźnictwo w ośrodkowym układzie nerwowym. Przede wszystkim jednak bierze udział w reakcjach indukujących stan zapalny oraz w reakcjach alergicznych.

Jest wydzielana na skutek działania różnych czynników takich jak np. temperatura, niedotlenienie, uraz, toksyny, alkohol, niektóre leki, pokarmy. Powstaje także z aminokwasu histydyny w wyniku: dojrzewania żywności, nieodpowiedniego jej przechowywania oraz psucia się. Podwyższenie poziomu histaminy może również przejściowo wystąpić na skutek silnego stresu, wysiłku fizycznego, chorób infekcyjnych, przyjmowania antybiotyków czy przewlekłych stanów zapalnych jelit np. choroba Leśniowskiego Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Nadmierna jej ilość dostaje się wtedy do krwiobiegu poprzez błonę śluzową jelita i wywołuje symptomy przypominające alergię.

W prawidłowo przebiegających procesach Histamina jest metabolizowana na 2 sposoby:

■ wewnątrzkomórkowo przez N-metylotransferazę histaminy (HNMT) – na drodze metylacyjnej

■ zewnątrzkomórkowo przez enzym DAO, czyli oksydazę diaminową – na drodze oksydacyjnej deaminacji

Wysokie stężenie histaminy może wynikać ze zwiększonej ilości dostarczanej do organizmu egzogennej aminy bądź też zaburzonego jej rozkładu na skutek zbyt małej aktywności lub niedoboru enzymu oksydazy diaminowej. Brak lub upośledzenie powyższych mechanizmów odpowiedzialnych za rozkład histaminy i utrzymanie jej w równowadze skutkuje zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu

Powyżej opisane działanie może manifestować się wystąpieniem szerokiego spektrum objawów, w tym jelitowych i pozajelitowych takich jak np.:

• zaburzenia w pracy układu nerwowego: migrenowe bóle głowy, zaburzenia rytmu dobowego, regulacji temperatury i przyjmowania pokarmów
• podrażnienie błony śluzowej nosa; katar sienny; astma
• duszności, nadmierna potliwość
• zaburzenia w pracy układu krążenia: np. nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, tachykardia, arytmia
• zaburzenia w pracy układu pokarmowego, np. niestrawność, skurczowe bóle brzucha, wymioty, biegunka
• obrzęki, wysypka skórna, świąd, pokrzywka, łzawienie oczu

Dolegliwości w nietolerancji histaminy mogą mieć charakter miejscowy lub prowadzić do anafilaksji

W leczeniu żywieniowym nietolerancji histaminy zalecana jest dieta eliminacyjna i zarazem przeciwzapalna. Jej głównym celem jest wykluczenie produktów zawierających duże ilości histaminy, a także tych które stymulują jej nadmierne wydzielanie lub blokują jej rozkład (są inhibitorami DAO).

Prześledźmy zatem podstawowe zasady diety niskohistaminowej

• Pamiętaj o tym, że histamina naturalnie występuje w niektórych produktach oraz wytwarza się w procesie fermentacji i dojrzewania produktów, w czasie psucia się jedzenia, podczas przechowywania żywności w nieodpowiednich warunkach oraz w trakcie jej przetwarzania oraz konserwowania. Dobrą praktyką jest zatem  wybór tylko i wyłącznie produktów świeżych, przygotowywanie dań na bieżąco tego samego dnia, w którym jest ich konsumpcja. Z tego względu proszę nigdy nie odgrzewaj posiłków na drugi dzień.

• Żywność fermentowana i/lub długo dojrzewająca zawiera duże ilości histaminy. Przykładem mogą być takie produkty jak: szynka parmeńska, salami i inne wędliny długodojrzewające, sery długodojrzewające i pleśniowe np. Ementaler, Camembert, Brie, Roquefort, Cheddar, oscypek, parmezan. Ponadto są to: kiszona kapusta, kiszone ogórki, zakwas buraczany, wino, ocet balsamiczny i winny, nabiał fermentowany np. kefir, zsiadłe mleko, fermentowane produkty sojowe np. sos sojowy, tempeh, miso

• Z produktów nabiałowych najbezpieczniej będzie abyś sięgał/ sięgała po: jogurt naturalny, ser twarogowy, serek wiejski, ser mozzarella, ser Tylżycki,

Co więcej pamiętaj, że sery z surowego mleka zawierają więcej histaminy niż sery produkowane z mleka pasteryzowanego.

• Wyeliminuj z diety produkty pszenne i drożdżowe. Natomiast częściej sięgaj po produkty z dozwolonymi zbożami w składzie jak np. owies, żyto, orkisz, proso, gryka, amarantus, quinoa – komosa ryżowa.

• Z mięs wybieraj ugotowane samodzielnie w domu: wołowinę, kurczaka, indyka, królika. Zrezygnuj natomiast z wszelkich: kiełbas, konserw mięsnych, wędlin solonych, mięs peklowanych, produktów wędzonych, podrobów.

• Pamiętaj że histamina wyjątkowo szybko wytwarza się w rybach o ciemnym mięsie, takich jak np. makrela, śledź, sardela, tuńczyk, anchois. Ponadto unikaj ryb marynowanych, wędzonych i konserwowych.

Wyeliminuj z diety również owoce morza i skorupiaki (np. małże, krewetki, kraby, kałamarnice).

Dozwolone natomiast będą: dorsz, sandacz, pstrąg, mintaj, morszczuk, miruna, okoń, sola. Wybieraj te jak najświeższe.

• Większość warzyw i owoców zawiera nieduże ilości histaminy.

Staraj się wybierać jednak te które są dozwolone takie jak np. ziemniaki, bataty, ogórek, papryka, marchew, pietruszka, seler korzeniowy, buraki, cebula, szparagi, por, seler naciowy, cukinia, dynia, groszek, kapusta, kalafior, brokuł, kalarepa, sałaty różnego rodzaju, rukola, roszponka

Unikaj natomiast warzyw i owoców kiszonych oraz tych zamkniętych w puszkach i konserwach. Zrezygnuj także z pomidora, bakłażana, szpinaku oraz awokado.

Z owoców problematyczne mogą być: truskawki, ananas, papaja, kiwi, maliny, gruszki, śliwki,owoce cytrusowe – pomarańcze, grejfruty. Sięgaj raczej po: borówki, porzeczki, czarne jagody, wiśnie, brzoskwinie, morele, nektarynki, jabłko, mango, melon, rabarbar, khaki, liczi.

• Czekolada, kakao (i wszystkie wyroby posiadające czekoladę lub kakao w składzie) – nie zawierają histaminy ale zawieraja fenyloetyloaminę, tyraminę i teobrominę – inne aminy biogenne, które mogą indukować objawy podobne do histaminy oraz hamować aktywność DAO. To właśnie one mogą też stanowić główną przyczynę migren.

• Niedozwolone są: orzechy włoskie, laskowe, nerkowce, brazylijskie, pinii, makadamia, pekan, ziemne. Wybierz raczej: migdały, kokos, pestki dyni, nasiona słonecznika, mak

• W Twoim jadłospisie nie powinno być octu winnego, jabłkowego, balsamicznego ani potraw z ich dodatkiem. Jedyny ocet, na który możesz sobie pozwolić to ocet spirytusowy.

Dressingi do sałatek/sosy/marynaty przygotowuj samodzielnie w domu. Jeśli zdaży Ci się sięgnąć po „gotowiec” (czego oczywiście nie polecam) zawsze przynajmniej sprawdzaj skład, czytaj etykiety.

• Unikaj alkoholu

Całkowicie zrezygnuj z długodojrzewającego wina czerwonego, białego i różowego, piwa, szampana, win musujących.

Podobny efekt blokujący działanie enzymu DAO wykazuje czarna i zielona herbata oraz napoje energetyczne

• Wśród produktów niezalecanych znajdują się także te, które zawierają niewielkie ilości histaminy, ale w organizmie nasilają jej endogenną produkcję. Do głównych liberatorów histaminy należą: naturalne benzoesany (np. cynamon, truskawki, szpinak), siarczyny (znajdujące się w winie), napoje energetyczne (w tym nawet mocna herbata), pomidory oraz ich przetwory jak np. ketchup itp. a także szparagi, truskawki, ananasy, kiwi, owoce morza, banany.

Ponadto należą do nich również środki kontrastowe, znieczulające, mukolityczne, diuretyki, antybiotyki. Niektóre składniki leków jak np. acetylocysteina, amitryptylina, werapamil dodatkowo mogą przyczyniać się do podwyższonego stężenia histaminy poprzez bezpośredni wpływ na degranulację komórki tucznej.

• Działanie opisane powyżej będą niosły za sobą również produkty przetworzone i dodatki do żywności w nich zawarte jak np. substancje wzmacniające smak, niektóre przeciwutleniacze, sztuczne barwniki czy konserwanty. Unikaj zatem żywności z ich zawartością.

Produktami stymulującymi uwalnianie histaminy będą też: niektóre przyprawy (curry, cynamon, oregano, pieprz, kminek, papryka, liść laurowy, ziele angielskie, bazylia, rozmaryn, estragon, gałka muszkatołowa, kurkuma, chili, anyż, goździki oraz niektóre zioła (rumianek, bratek, kora wierzby, szałwia, mięta, owoc dzikiej róży, lipa).

• Pamiętaj że wszelkie techniki obróbki kulinarnej jak np. gotowanie, pieczenie, czy też smażenie nie zmniejszają zawartości histaminy w potrawach, ponieważ jest aminą odporną na działanie temperatury

PODSUMOWUJĄC PAMIĘTAJ ŻE:

– Im świeższy produkt, tym mniej histaminy – ze szczególną dbałością kupuj mięso/ wędliny

– Im dłużej produkt jest przechowywany lub im dłużej dojrzewa, tym więcej zawiera histaminy i innych amin biogennych

– Nigdy nie odgrzewaj ponownie produktów łatwo psujących się

– Wszystkie produkty drożdżowe, w tym pieczywo drożdżowe które kupujesz w piekarni zawiera ekstrakt drożdżowy – niedozwolony w diecie niskohistaminowej

– Unikaj pszenicy. Pamiętaj też zatem o tym aby wyeliminować z diety produkty panierowane, z użyciem pszennej bułki tartej

– Sałatki marynowane, dressingi do sałat – przygotowuj te potrawy tylko i wyłącznie na bazie octu spirytusowego

– Wyeliminuj mięsa wędzone, peklowane, solone

– Wyeliminuj żywność z dodatkiem takich substancji jak: glutaminian, benzoesan, barwniki, siarczany, azotany

W artykule na pewno nie wyczerpałam jeszcze wszystkich informacji o histaminie i będę wracać do tego tematu. Następny wpis który planuję, dotyczyłby przykładowych przepisów jakie można śmiało wykorzystać w diecie niskohistaminowej, a także co można zastosować aby przygotować potrawę bez tych składników które są niedozwolone. Daj proszę znać w komentarzu czy jest to dobry pomysł i czy taki temat jest dla Ciebie interesujący.

Treść powyższego artykułu ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może zastępować indywidualnej porady medycznej, diagnozy ani leczenia.

PIŚMIENNICTWO:

• Steigenberger Heide; Dieta antyhistaminowa; PZWL Wyd. Lekarskie
• Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N.; Nietolerancja histaminy, a dieta współczesnego człowieka Histamine intolerance and the modern diet; Alergia Astma Immunologia 2021, 26 (4): 82-88
• Chimowicz J., Staszewska A., Mijas J., Kwiecień J.; Nietolerancja histaminy – praktyczny przewodnik dla lekarza pediatry Histamine intolerance – practical guide for pediatricians ; STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA n 2022